Tarih: 12.03.2012
Gelir
Vergisi Kanunu’nun (GVK) 70. Maddesinde yazılı mal ve hakların kiraya verilmesi sonucu elde edilen gelirler
Mart ayının 25’ine kadar gerçek kişiler tarafından beyan edilmelidir.
Gayrimenkul sermaye iradında tahsil esası geçerli olduğundan 2011
yılında tahsil edilen hem 2011 hem de önceki yıllara ait kira gelirleri beyanedilmelidir. Ancak
bu yıl kira gelirleri beyanına ilişkin olarak Gelir İdaresi Başkanlığı teknolojiyi kullanarak beyanname verme açısından kolaylık sağlayan yeni
bir sistemi mükelleflerin kullanımına sundu. Bu sistemin adı “Önceden
Hazırlanmış kira Beyanname Sistemi”dir. Bu yeni sistem ve gayrimenkul
sermaye iradında (GMSİ) vergilendirmenin esasları yazımızın konusunu
oluşturmaktadır.
1. Önceden Hazırlanmış Kira Beyanname Sistemi (ÖHKBS)
Gelir
idaresi, kira geliri olan mükelleflerin banka ve ptt hesapları,
tapu kayıtları ve kiracıların vergi dairelerine sunduğu bilgileri kullanarak ÖHKBS’de mali verileri
hazırlayarak mükelleflere sunmaktadır. Mükellefler hazır beyannamede
hatalı veri varsa düzeltebilirler veya veri sağlanamamışsa kolayca
beyannamelerini kendileri hazırlayabilirler ve onaylayabilirler. Sisteme
tek geliri kira olanlar giriş yapabilirler. 2011 yılında ticari kazancı veya basit usulde ticarikazanca esas geliri olanlar
sisteme giriş yapamazlar, bu mükelleflerin kira gelirlerini yıllık gelir
vergisi beyanında ayrıca göstermeleri ve beyan etmeleri gerekmektedir.
Mükellefler
sisteme https://intvd.gib.gov.tr/kirabeyan/ web adresine girerek
giriş linkini tıkladıktan sonra vergi dairesindenaldıkları
şifre veya güvenlik sorularını cevaplayarak kimlik
bilgileriyle giriş yapabilirler. Sisteme şifresiz giriş yapabilmek
için mükellefin T.C. kimlik numarası, kimlik seri ve nosu, anne kızlık
soyadının ilk ve son harfi ile eş veya çocuğun T.C. kimlik no su
gereklidir. Sisteme girerken 3 kez hatalı bilgi girişi yapılırsa sistem güvenlik açısından kilitlenebilmektedir. Bu nedenle sisteme şifre
alarak girmek daha kolay ve avantajlıdır.
Sistemde hatalı verildiği düşünülen beyannameler, tekrar giriş yapılarak
ve düzeltme beyannamesi verilerek düzeltilebilir.
2.
Gayrimenkul Sermaye İradına Konu Mal Ve Haklar
Kira gelirine
konu mal ve haklar, Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinde tanımlanmıştır.
Bunlar ;
- - Arazi, bina,
maden suları, memba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal
yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların ek ve bölümleri ,
- - Voli
mahalleri ve dalyanlar,
- - Gayrimenkullerin,
ayrı olarak kiraya verilen mütemmim cüzileri ve teferruatı ile bilumum
tesisatı, demirbaş eşyası ve döşemeleri,
- - Gayrimenkul
olarak tescil edilen haklar,
-
- Arama, işletme ve imtiyaz
hakları ve ruhsatları, ihtira beratı, alameti farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen,
model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi
ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir
tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki
kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar,
-
- Telif hakları (Telif
haklarının sahipleri veya yasal mirasçıları dışındaki kişiler tarafından
kiralanması karşılığında elde edilen gelir gayrimenkul sermaye iradı
sayılmaktadır.)
-
- Gemi ve gemi payları ile
bilumum motorlu tahmil ve tahliye vasıtaları, motorlu nakil ve cer vasıtaları,
her türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunların eklentileri olarak
ifade edilmektedir.
- Yukarıda yazılı mallar ve haklar, ticarî veya zirai bir işletmeye dahil bulunduğu
takdirde bunların iratları ticarî veya zirai kazancın tespitine ilişkin
hükümlere göre hesaplanır.
- Tüccarlara ait olsa dahi, işletmeye dahil bulunmayan gayrimenkullerle
hakların kiraya verilmesinden elde edilen gelir de gayrimenkul sermaye iradı kabul
edilir.
3.
İndirilecek Giderler ve Gider Yöntemleri
Gayrimenkul
sermaye iradının vergilendirilmesinde safi irat dikkate alınmaktadır. Safi
irada ulaşabilmek için iradın elde edilmesi için kanunda sayılan
giderlerin gayrisafi hasılattan indirilmesi gerekmektedir (GVK Md.
71).
Giderlerin
indirilmesi bakımında iki yöntem mevcuttur;
-Gerçek
gider yöntemi
-Götürü
gider yöntemi
Mükellefler gerçek gider yöntemi veya götürü gider
yöntemlerinden birini tercih
etmelidirler. Mükellefler
(hakları kiraya verenler hariç) diledikleri takdirde aşağıda yazılı
giderlere karşılık olmak üzere hasılatlarından %25’ini götürü olarakindirebilirler. Götürü gider usulünü kabul edenler iki yıl
geçmedikçe bu usulden dönemezler.
Gerçek gider yöntemini tercih edenler safi
iradın bulunması için gayrisafi hasılata isabet edenler hariç olmak üzere
gayrisafi hasılattan aşağıda yazılı giderler indirebilirler:
- Kiraya veren tarafından ödenen aydınlatma,
ısıtma, su ve asansör giderleri,
- Kiraya verilen malların idaresi için yapılan
ve gayrimenkulün ehemmiyeti ile mütenasip olan idare giderleri,
- Kiraya verilen mal ve haklara müteallik
sigorta giderleri,
- Kiraya verilen mal ve haklar dolayısıyla
yapılan ve bunlara sarf olunan borçların faizleri ile konut olarak kiraya
verilen bir adet gayrimenkulün iktisap yılından itibaren beş yıl süre ile
iktisap bedelinin % 5’
i (İktisap bedelinin % 5’i tutarındaki bu indirim, sadece ilgili gayrimenkule
ait hasılata uygulanır.),
- Kiraya verilen mal ve haklar için ödenen
vergi, resim, harç ve şerefiyelerle kiraya verenler tarafından ödenmiş olmak
şartıyla belediyelere ödenen harcamalara iştirak payları,
- Kiraya verilen mal ve haklar için ayrılan
amortismanlar,
- Kiraya verenin yaptığı onarım giderleri
(Emlakin iktisadi değerini artıracak surette tevsii, tadili veya bunlara
ilaveler yapılması için ihtiyar olunan giderler onarım gideri sayılmaz),
- Kiraya verilen mal ve haklara ait bakım ve
idame giderleri,
- Kiraladıkları mal ve hakları kiraya verenlerin
ödedikleri kiralar ve diğer gerçek giderler,
- Sahibi bulundukları konutları kiraya
verenlerin kira ile oturdukları konutun kira bedeli
- Kiraya verilen mal ve haklarla ilgili olarak
mukavelenameye kanuna veya ilama istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar.
Gayrimenkul sermaye mahiyetindeki mal ve
hakların kısmen kiraya verilmesi halinde, yukarıda yazılı giderlerden yalnız bu
kısma isabet edenler hasılattan indirilebilir.
3.1 Diğer
İndirimler
GVK’nın
89. Maddesine göre yıllık beyanname üzerinde yapılabilecek indirimler
belirtilmiştir. Bu indirimlerden hem götürü hem de gerçek usulde gider
yöntemini tercih eden mükellefler yararlanabilmektedirler. İlgili maddede
belirtilen harcama, bağış ve yardımların tamamı veya bir kısmı irattan
beyannamede indirilebilmektedir.
Söz
konusu indirimler;
- Sigorta Primleri
Beyan
edilen safi iradın % 10’unu ve asgari ücretin yıllık
tutarını aşmamak kaydıyla, bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları
(şahıs sigorta primleri için bu oran %5’dir.) ile asgari ücretin yıllık
tutarını aşmamak kaydıyla mükellefin kendisine, eşine ve küçük çocuklarına ait,
hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs
sigorta primleri ile bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları
(Türkiye’de kurulu Sigorta şirketine ödenmiş olmalı ve primlerin beyan edilen
gelirin ait olduğu yılda ödenmiş olması gerekmektedir) beyannamede
indirilebilir.
- Eğitim ve Sağlık Harcamaları
Beyan
edilen safi gelirin %10’unu aşmaması kaydıyla, Türkiye’de yapılması,
gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olan gerçek ve tüzel kişilerden
alınacak belgelerle ispat edilmesi şartıyla, kişinin kendisine, eşine ve küçük
çocuklarına ait, yapılan eğitim ve sağlık harcamaları indirilebilir.
- Okul
Yurt Ve Sağlık Tesisleri İçin Yapılan Bağış Ve Yardımlar
Genel
ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere
bağışlanan okul, sağlık tesisi ve yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde
elli yatak)
kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme
yurdu,
huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi inşası dolayısıyla yapılan harcamalar
veya bu tesislerin inşası veya mevcut olanların faaliyetlerinin devamı
için yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımların tamamı
indirilebilmektedir.
4. Emsal
Kira Bedeli Uygulaması
GVK’nın
73’üncü maddesine göre kiraya verilen mal ve hakların kira bedelleri emsal kira
bedelinden düşük olamaz. Gayrimenkul bedelsiz olarak kullanıma sunulmuşsa
veya emsallerine göre düşük kira alınması halinde emlak değerinin %5’i yıllık
kira bedeli olarak uygulanır,
Boş kalan gayrimenkullerin muhafazası amacıyla bedelsiz olarak başkasının
kullanımına bırakılması ile mal sahiplerinin, çocuklarının, anne, babalarının
ve kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi, (Her bir yakınına en fazla bir
konut tahsis edilmesi şartı ile), mal sahibi ile akrabalarının aynı evde
oturması halinde emsal kira bedeli uygulanmaz.
5.
Beyanname Verilmeyecek Haller
2011 yılı
içinde elde edilen mesken kira geliri GMSİ istisna haddi (1) olan
2800,00-TL’nin altında olması halinde beyanname verilmez (2) 2011 yılı içinde elde edilen tevkif
suretiyle vergilendirilmiş kira geliri 23.000,00.-TL’yi aşmıyor ise beyanname
verilmez.2011 yılı geliri, tevkifat ve istisnaya tabi kira gelirlerinden
oluşmayanların geliri 1.170,00.-TL’yi aşmıyorsa beyanname verilmez.
Örneğin; işyerini basit usule tabi esnafa kiraya veren mülk sahibinin 2011 yılı
kira geliri 1.170,00 TL’yi aşmıyorsa, mesken istisnası ve tevkifat uygulaması
olmamasına rağmen GMSİ beyannamesi vermeyecektir.
6. Beyan
Dönemi Ve Ödeme Süresi
2011 yılı
kira gelirine ilişkin gayrimenkul sermaye iradı beyanında 2011 yılında
2011 ve önceki yıllara ait kira
gelirleri tahsilatı beyan
edilecektir.
Eğer
sonraki yıllara ilişkin kira gelirleri 2011 yılında peşin tahsil edilmiş ise
ait olduğu yılın beyanına ilave edilecektir. Örneğin 2011 yılında 2012
yılına ait kiralar peşin alınmış ise bu durumda 2012 yılına ait kira geliri ilgili
döneme ait beyannamede beyan edilecektir, 2011 yılı kira beyannamesinde gelir
olarak beyan edilmeyecektir.
Kira gelirine
ilişkin beyanname 25.03.2012 tarihine kadar bağlı olunan vergi dairesine
verilmesi gerekmektedir. Beyan edilen irat üzerinden Gelir Vergisi
Kanunu’nun 103. Maddesinde belirtilen gelir vergisi tarifesine göre
hesaplanan gelir vergisinden varsa tevkif edilen vergiler mahsup edildikten
sonra ödenecek vergi tutarı 2012 Mart ve 2012 Temmuz aylarında olmak
üzere iki eşit taksitte ödenecektir.
7. Örnek
Hesaplamalar
Örnek 1:Azap kapı Vergi
Dairesi mükellefi Kezban hanım konut olarak kiraya verdiği apartman
dairesinden 2011 takvim yılında toplam 33.000 TL kira geliri elde etmiş olup,
ticari, zırai ve mesleki faaliyeti bulunmamaktadır. Ayrıca işyeri olarak kiraya
verdiği dükkanından ise 50.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. Söz konusu
işyeri kira gelirinden 10.000 TL tevkifat yapılmıştır. Mükellefçe götürü gider
uygulaması tercih edilmiştir. Buna göre Kezban hanımın vergiye tabi geliri
(matrah) ve ödemesi gereken gelir vergisi tutarı aşağıda hesaplanmıştır.
Gayrisafi
Hasılat
|
83.000,00 TL
|
İstisna
Tutarı
|
2.800,00 TL
|
Kalan
|
80.200,00 TL
|
Götürü Gider
(80.200.-x 0,25=)
|
20.050,00 TL
|
Vergiye Tabi
Geliri (Matrah)
|
60.150,00 TL
|
Gelir
Vergisi Tarifesine Göre Hesaplanan Gelir Vergisi
|
14.732,50 TL
|
GVK 121.
Maddeye Göre Mahsup Edilecek Tevkifat
Ödenecek
Gelir Vergisi
|
10.000,00 TL
4.732,50 TL
|
Örnek 2: Abuzer bey sahibi
bulunduğu gayrimenkulü, 01.01.2011 tarihinde 3 yıllığına toplam 45.000 TL’ye
kiraya vermiş ve kira bedelinin tamamını peşin tahsil etmiştir. Abuzer
beyin 2011 yılına isabet eden ve 2011 yılı için beyan edilmesi gereken kira
geliri 45.000 / 3 = 15.000 TL’dir. Ancak Abuzer bey 2011 yılı içerisinde ölmüş
ise ve ülkeyi terk etmiş ise tahsil ettiği kiranın tamamı olan 45.000 TL 2011
yılı gayrisafi hasılatı olarak değerlendirilecek ve vergilendirilecektir.
DEĞERLENDİRME
VE SONUÇ
Gayrimenkul sermaye
iradında tahsil esası geçerli olduğundan 2011 yılında tahsil edilen 2011 ve
önceki yıllara ait iradın en geç 25.03.2012 tarihinde beyan edilmesi
gerekmektedir. mesken kira geliri 2.800,00.-TL’yi ve tevkifata tabii
işyeri kira geliri 23.000,00.-TL’yi aşan mükelleflerin beyanda bulunması
gerekmektedir. Beyan edilen iradın emsal kira bedeline göre düşük olmaması
hususuna dikkat edilmesi ve bedelsiz kullanıma sunulan gayrimenkuller
için emsal kira bedelinin esas alınarak beyanda bulunulması gerekmektedir.
Mükellefler gider durumlarına göre götürü ve gerçek gider yöntemlerinden birini
tercih ederek safi irada ulaştıktan sonra gelir vergisi
tarifesine göre hesaplanan vergiyi Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere iki
eşit taksitte ödeyebilirler.
GVK’nın 21. Maddesine
göre ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyannameyle bildirmek
zorunda olanlar ile gelirleri bunlar tarafından bildirilecek olanlar GMSİ
mesken kira geliri istisnasından yararlanamazlar.
Söz konusu istisna şahsa bağlı istisna olduğu için hisseli
gayrimenkullerde her hissedar ayrı ayrı istisnadan yararlanabilir. Ancak,
şahsın birden fazla konut geliri söz konusu ise istisna her konut için ayrı
ayrı uygulanmaz.
Kaynak: www.MuhasebeTR.com