6111 sayılı Kanun'un 74. maddesi ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu(1)'na geçici 10. madde ihdas edilmiş ve işverenlerin 1 Mart 2011 tarihi ile 31 Aralık 2015 tarihleri arasında işe alacakları işçilerin işe alındıkları işyerinden bildirilen prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olmaları ve diğer koşulları sağlamaları kaydıyla, prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait tutarlarının İşsizlik Sigortası Fonu'ndan karşılanması uygulaması başlatılmıştır.
Bu çalışmada aylık prim ve hizmet belgesi düzenleyen işveren veya yetki verdiği kişi, meslek mensubu ya da insan kaynakları yöneticilerinin hesaplamada zorlandıkları işe alınan işçinin 6111 sayılı Kanun kapsamında düzenlenen teşvikten yararlanıp yararlanamayacaklarının tespitine esas tutulan ilave işçi sayısının belirlenmesi kavramına açıklık getirilecektir.
II- TEŞVİKTEN YARARLANMA ŞARTLARI (SİGORTALININ ÖZELLİKLERİ)
4447 sayılı Kanun'un geçici 10. maddesinde düzenlenen teşvikten yararlanmak birden çok koşula bağlanmıştır. Bu koşullar; sigortalılar ve işyerleri yönünden iki farklı kategoride değerlendirilmektedir.
Sigortalılar açısından kısa bir değerlendirme yaparsak; işçinin 18 yaşından büyük olması temel koşuldur. Bu teşvikte erkekler için yaş sınırı kaldırıldığından, 29 yaşından büyük erkekler de teşvikten yararlanabilmektedir. Dolayısıyla yaş hususundaki tek kriter 18 yaştır. 18 yaşından küçük sigortalı istihdam edenler, sigortalının 18 yaşını dolduğu tarihten itibaren bu teşvikten yararlanabilecektir. İşçinin aynı zamanda İŞ-KUR'a kayıtlı olması halinde 6 ay ilave bir teşvik daha söz konusu olacaktır.
Diğer önemli kriter ise işçinin işe alındığı tarihten önceki altı aylık sürede işsiz olmasıdır. Diğer bir ifade ile sigortalının işe alındığı tarihten önceki 6 ayda herhangi bir işyerine ait APHB'de isminin bulunmaması gerekmektedir. Bu son 6 aylık dönemde sigortalı 4/b kapsamında sigortalı olsa dahi, bu durum işyerinin teşvikten yararlanmasına engel teşkil etmemektedir. Bu şartları sağlayan işçiler niteliklerine/belgelerine/İş-Kur'a kayıtlı olmalarına bağlı olarak 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48 ya da 54 ay süreyle teşvikten yararlanma hakkını elde eder.
III- İLAVE İŞÇİ KAVRAMI
6111 sayılı Kanunla 4447 sayılı Kanun'un geçici 10. maddesini ihdas eden ve yeni sigorta prim desteğinden yararlanılabilmesi için maddede aranılan şartlardan işyeri açısından en önemlisi işe alınan sigortalıların, işe alındıkları tarihten önceki altı aylık süreye ilişkin düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılmalarıdır.
Söz konusu sigorta prim desteğinden yararlanılması sırasında, maddede aranılan şartların sağlanmış olup olmadığı hususu, 6111 no.lu Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesinin onaylanmasından önce sistem tarafından kontrol edilmesine rağmen, sigortalının ortalama sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılıp çalıştırılmadığı hususu aylık prim ve hizmet belgelerinin onaylanmasının ardından, başka bir ifade ile aylık prim ve hizmet belgesinin verilme süresi sona erdikten sonra kontrol edilebilmektedir.
Aylık prim ve hizmet belgelerinin verilme süresi sona erdikten sonra yapılan kontroller sonucunda, 4447/Geç. 10. md. Sigortalı Giriş ekranı vasıtasıyla sisteme tanımladıkları sigortalıları ortalama sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılmadıkları halde, aylık prim ve hizmet belgelerini 6111 no.lu Kanun numarasını seçmek suretiyle düzenleyen işverenlerden İşsizlik Sigortası Fonu'ndan karşılanmış olan prim tutarları gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte geri alınmaktadır. Dolayısıyla, 4447 sayılı Kanun'un geçici 10. maddesinde öngörülen teşvikten yersiz yararlandığı tespit edilen işverenler sonradan 5510 sayılı Kanun'un 81. maddesinin birinci fıkrasında öngörülen beş puanlık sigorta prim desteğinden de yararlanamamaktadırlar.
Örnek: Ortalama sayısına ilave işçi olmadığı halde 2012/Nisan ayında 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilen sigortalı için geriye dönük 6111 sayılı Kanun türlü İPTAL Kanun türsüz EK APHB isteneceğinden ilgili sigortalı için 5 puanlık prim teşviki hakkı da ortadan kalkacak ve işveren ilave olarak gecikme zammı da ödeyecektir. Tehlike derecesi II olan işyerinde 2000 TL ücretle çalışan sigortalı (A) esasında ilave işçi olmamakla birlikte 2012/Nisan ayında 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilmiştir. Bu durumda işverene 280 TL sigorta primi (işçi hissesi), 60 TL işsizlik primi (işveren ve işçi hissesi) tahakkuk ettirilmiş ve işveren bu tutarı ödemiştir. 2012/Haziran ayında bu durum tespit edilince işveren zorunlu olarak 6111 sayılı Kanun türlü iptal Kanun türsüz ek APHB düzenleyecek ve dolayısıyla tahakkuk miktarı, 680 TL sigorta primi (işveren ve işçi hissesi), 60 TL işsizlik primi (işveren ve işçi hissesi) olarak düzeltilecek daha önce ödenen prim ve işsizlik primi mahsup edilince kalan eksik 400 TL yasal faizi ile işverenden tahsil edilecektir. Oysa bu kişi için ortalama sayı tespit edilip ilave işçi olmadığı daha önceden saptansa ve 5510 sayılı Kanun türü ile APHB verilse idi ödenmesi gereken prim tutarından 5 puanlık indirim söz konusu olacağından ödenecek prim tutarı da 680 TL değil, 580 TL olarak tahakkuk ettirilecekti. Bu durumda işveren açısından hem 100 TL fazla prim ödenmesi hem de 400 TL'ye tekabül eden oranda gecikme cezası ve gecikme zammı ödenmesi söz konusu olmayacaktı.
4447 sayılı Kanun'a eklenen geçici 10. madde teşvikinden yaralanıp yararlanmadığının belirlenmesi için işe alınan işçinin işe alındığı tarihten önceki 6 aylık işçi sayısının toplamının 6'ya bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama esas alınacak ve işçi bu sayıya ilave olması halinde yararlanılabilecektir.
Örneğin, son altı aylık dönemde APHB'de bildirilen işçi sayısı toplamının 61 olduğu ve bunun 6'ya bölünmesi sonucunda da ortalama işçi sayısının 10, 16 olduğunu varsayalım. Ortalamanın küsuratı yarımdan az olduğu için 10 sayısı esas alınacaktır. Bu işçinin işe alındığı tarihten itibaren çalıştığı ve 24 aylık teşvikten yararlanacağını varsaydığımızda işçinin işe alındığı tarihten itibaren 24 aylık süredeki APHB'de 11 işçi bildirilen aylarda işçi 6111 sayılı Kanun'da düzenlenen teşvikten yararlanılacaktır. İşyeri, işçinin işe girdiği ay dahil 24 ay boyunca bildirilen işçi sayısının 11'den aşağıya düştüğü aylarda teşvik söz konusu olmayacaktır.
Örnek: Sigortalı (A), 10 Mayıs 2012 tarihinde işe girmiştir. İşçinin işe girdiği aydan önceki 6 ayda (2011 Kasım-2012 Nisan dönemine ait 6 ay) çalışan işçi sayısı 124 ise ortalama 124/6= 20,66=21 olacaktır. 2012/Mayıs, Ekim, Aralık aylarında çalışan sayısı 20, 2012/Haziran, Eylül, Kasım aylarında çalışan sayısı 21, 2012/Mayıs ila 2014/Nisan ayı arasındaki diğer aylarda çalışan sayısı 22 ve üzerinde ise sigortalı (A), 2012/Temmuz, Ağustos, 2013/Ocak-Aralık aylarının tamamı, 2014/Ocak-Nisan aylarının tamamında 6111 sayılı Kanun teşvikinden yararlanabileceğinden sigortalı (A) bu dönemlerde 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecektir.
İşyerinin yeni açılacak olması halinde ise geriye doğru bildirim söz konusu olmadığından, bu işyerleri için ortalama hesabı yapılmayacaktır ve işyerinin açıldığı ay alınan işçilerin tamamı için diğer şartları taşıması halinde bu yeni teşvikten yararlanılabilecektir.
Ortalama işçi sayısının hesaplanmasında sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan işçiler ile sıfır gün ve sıfır kazancı olan istirahatli veya ücretsiz izinli olan ve ücret ödenmeyen sigortalılar da sayıya dahil edilecektir. Aynı ayda giriş ve çıkış yapan işçiler bir işçi olarak ortalama hesabına dahil edilecektir.
IV- TEŞVİKTEN YARARLANACAK İLAVE İŞÇİLERİN BELİRLENMESİ
1- İşçinin işe girdiği aydan önceki 6 aylık işçi sayısı belirlenerek bulunan sayı 6 ya bölünür. Çıkan rakam tamsayıya iblağ edilir. Virgülden sonraki 2 rakam 0-49 arası ise aşağıya 50-99 arası ise sayı yukarıya yuvarlanır. Bulunan sayı işçinin işe girdiği aydan önceki 6 ayın ortalamasıdır.
2- İşçinin işe girdiği ay dahil olmak üzere APHB verilirken, APHB'nin verildiği ay ile işçinin işe girdiği ay öncesine ait 6 ayın ortalaması mukayese edilir.
3- APHB'nin verildiği ayda işçinin işe girdiği aydan önceki 6 ay ortalamasının üzerinde çalışan varsa teşvik kapsamına giren o ayda işe girmiş işçi/işçiler 6111 sayılı belge türü ile bildirilir.
4- APHB verildiği ay ile işçinin işe girdiği ay öncesine ait 6 ay ortalaması mukayese edilir ve işçinin işe girdiği aydan önceki 6 ayın ortalamasına ilave işçi çalışması söz konusu olmuyor ise işçi/işçiler o ay 6111 kodlu APHB ile bildirilmez. Bu mukayese teşvik süresince yapılır.
5- Daha sonra teşvik kapsamına giren yeni bir işçinin işe alınması halinde yukarıda belirtilen işlemler önceki işe giren işçiden bağımsız olarak değerlendirilir.
Örnek: İşverenin çalışan işçi sayıları ve 6111 sayılı Kanun kapsamında teşvikten yararlanmaya uygun işçi sayılarının aşağıda belirtildiği gibi olduğu varsayıldığında;
Dönem
|
Çalışan İşçi
Sayısı
|
Son 6 Ay Ortalaması
|
Teşvik
Kapsamında İşe Alınmış
İşçi Sayısı
|
Son 6 Ay
Ortalamasınaİlave İşçi
Sayısı
|
Bu Ay Teşvik Kapsamında Bildirilecek
İşçi Sayısı
|
Bu Ay Teşvik Kapsamında Bildirilecek İşçiler
|
2011-Temmuz
|
44
|
|
|
|
|
|
2011-Ağustos
|
43
|
|
|
|
|
|
2011-Eylül
|
43
|
|
|
|
|
|
2011-Ekim
|
41
|
|
|
|
|
|
2011-Kasım
|
41
|
|
|
|
|
|
2011-Aralık
|
40
|
|
|
|
|
|
2012-Ocak
|
43
|
|
3 (a-b-c)
|
|
|
|
2012-Şubat
|
45
|
|
2 (d-e)
|
|
|
|
2012-Mart
|
45
|
|
2 (f-g)
|
|
|
|
2012-Nisan
|
43
|
|
2 (h-ı)
|
|
|
|
2012-Mayıs
|
42
|
|
1 (j)
|
|
|
|
2012-Haziran
|
43
|
|
1 (k)
|
|
|
|
2012-Temmuz
|
45
|
|
2 (m-n)
|
|
|
|
Teşvik kapsamına giren işçilerin değerlendirilmesi şu şekilde yapılacaktır.
a- 2012 Ocak ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Ocak dönemi öncesi 6 ay ortalaması 42'dir. Dolayısıyla 2012 Ocak ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Ocak ayında sigortalı a, Şubat ayında sigortalı a, b ve c, Mart ayında sigortalı (A), (B) ve (C), Nisan ayında sigortalı (A), Mayıs ayında Ocak ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Haziran ayında sigortalı (A), Temmuz ayında sigortalı (A), (B) ve (C), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.
b- 2012 Şubat ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Şubat dönemi öncesi 6 ay ortalaması 42'dir. Dolayısıyla 2012 Şubat ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Şubat ayında sigortalı (D) ve (E), Mart ayında sigortalı (D) ve (E), Nisan ayında sigortalı (D), Mayıs ayında Şubat ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Haziran ayında sigortalı (D), Temmuz ayında sigortalı (D) ve (E), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.
c- 2012 Mart ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Mart dönemi öncesi 6 ay ortalaması 42'dir. Dolayısıyla 2012 Mart ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Mart ayında sigortalı (F) ve (G), Nisan ayında sigortalı (F), Mayıs ayında Mart ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Haziran ayında sigortalı (F), Temmuz ayında sigortalı (F) ve (G), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek. 2012 Nisan ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Nisan dönemi öncesi 6 ay ortalaması 43'tür. Dolayısıyla 2012 Nisan ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Nisan-Mayıs- Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Nisan ayı için Nisan ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Mayıs ayı için Nisan ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Haziran ayı için Nisan ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Temmuz ayı için sigortalı (H) ve (I), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.
d- 2012 Mayıs ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Mayıs dönemi öncesi 6 ay ortalaması 43'tür. Dolayısıyla 2012 Mayıs ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Mayıs-Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Mayıs ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Haziran ayında Mayıs ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Temmuz ayında sigortalı (J), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.
e- 2012 Haziran ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Haziran dönemi öncesi 6 ay ortalaması 43'tür. Dolayısıyla 2012 Haziran ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Haziran ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Temmuz ayında sigortalı (K), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.
f- 2012 Temmuz ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Temmuz dönemi öncesi 6 ay ortalaması 44'tür. Dolayısıyla 2012 Temmuz ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Temmuz ayı mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Temmuz ayında işe girenlerden sigortalı (M), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.
Sonuç olarak teşvikten yararlanacak işçiler aşağıda tabloda belirtildiği biçimde olacaktır.
Dönem
|
Çalışan İşçi
Sayısı
|
Son 6
Ay
Ortalaması
|
Teşvik
Kapsamında İşe Alınmış İşçi Sayısı
|
Son 6 Ay
Ortalamasına İlave İşçi
Sayısı
|
Bu Ay Teşvik Kapsamında Bildirilecek İşçi Sayısı
|
Bu Ay Teşvik Kapsamında Bildirilecek
İşçiler
|
2011-Temmuz
|
44
|
|
|
|
|
|
2011-Ağustos
|
43
|
|
|
|
|
|
2011-Eylül
|
43
|
|
|
|
|
|
2011-Ekim
|
41
|
|
|
|
|
|
2011-Kasım
|
41
|
|
|
|
|
|
2011-Aralık
|
40
|
|
|
|
|
|
2012-Ocak
|
43
|
42
|
3 (a-b-c)
|
1
|
1
|
(a)
|
2012-Şubat
|
45
|
42
|
2 (d-e)
|
3
|
3+2
|
(a-b-c)+(d-e)
|
2012-Mart
|
45
|
42
|
2 (f-g)
|
3
|
3+2+2
|
(a-b-c)+(d-e)+(f-g)
|
2012-Nisan
|
43
|
43
|
2 (h-ı)
|
0
|
1+1+1+0
|
(a)+(d)+(f)
|
2012-Mayıs
|
42
|
43
|
1 (j)
|
0
|
0+0+0+0+0
|
Yok
|
2012-Haziran
|
43
|
43
|
1 (k)
|
0
|
1+1+1+0+0+0
|
(a)+(d)+(f)
|
2012-Temmuz
|
45
|
44
|
2 (m-n)
|
1
|
3+2+2+2+1+1+1
|
(a-b-c)+(d-e)+(f-g)+ (h-ı)+(j)+(k)+(m)
|
V- SONUÇ
1 Mart 2011 ila 31 Aralık 2015 tarihleri arasında işe alınan işçilerin 4447 sayılı Kanun'a eklenen geçici 10. madde teşvikinden yaralanıp yararlanmadığının belirlenmesi için işe alınan işçinin işe alındığı tarihten önceki 6 aylık işçisayısının toplamının 6'ya bölünmesi suretiyle ortalama bulunur. İşe alınan işçinin çalıştığı yani APHB ile bildirildiği aylarda bulunan bu ortalamanın üzerinde çalışan varsa işe alınan işçi 6111 sayılı Kanun teşvikinden yararlanma hakkını elde edecektir.
Yaklaşım / Temmuz 2012 / Sayı: 235
* Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi, ÇEKO Bilim Uzmanı
** İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd. (Denetmen), Doktora Öğrencisi
(1) 08.09.1999 tarih ve 23810 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 4447 sayılı Kanun'un ismi "Sosyal Sigortalar Kanunu, Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu, Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu, Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu İle İş Kanunu'nun Bir Maddesinin Değiştirilmesi ve Bu Kanunlara Ek ve Geçici Maddeler Eklenmesi, İşsizlik Sigortası Kurulması, Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesi ve Bu Tasarrufların Değerlendirilmesine Dair Kanunun İki Maddesinin Yürürlükten Kaldırılması İle Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Eki Cetvellerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun"dur.
İSG-Katip sisteminde yaşanan sorunlar nedeniyle Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 25 Mart 2013 tarihinde değişiklik yapılmış olup, artık 25.3.2013 İSG KATİP SİSTEMİ e-Bildirge yöneticileri kullanıcılarına açılmıştır. 
