Teşvik Kapsamına Giren (İlave) İşçinin Belirlenmesi (6111)

I- GİRİŞ

6111 sayılı Kanun'un 74. maddesi ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu(1)'na geçici 10. madde ihdas edilmiş ve işverenlerin 1 Mart 2011 tarihi ile 31 Aralık 2015 tarihleri arasında işe alacakları işçilerin işe alındıkları işyerinden bildirilen prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olmaları ve diğer koşulları sağlamaları kaydıyla, prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait tutarlarının İşsizlik Sigortası Fonu'ndan karşılanması uygulaması başlatılmıştır.

Bu çalışmada aylık prim ve hizmet belgesi düzenleyen işveren veya yetki verdiği kişi, meslek mensubu ya da insan kaynakları yöneticilerinin hesaplamada zorlandıkları işe alınan işçinin 6111 sayılı Kanun kapsamında düzenlenen teşvikten yararlanıp yararlanamayacaklarının tespitine esas tutulan ilave işçi sayısının belirlenmesi kavramına açıklık getirilecektir.

II- TEŞVİKTEN YARARLANMA ŞARTLARI (SİGORTALININ ÖZELLİKLERİ)

4447 sayılı Kanun'un geçici 10. maddesinde düzenlenen teşvikten yararlanmak birden çok koşula bağlanmıştır. Bu koşullar; sigortalılar ve işyerleri yönünden iki farklı kategoride değerlendirilmektedir.

Sigortalılar açısından kısa bir değerlendirme yaparsak; işçinin 18 yaşından büyük olması temel koşuldur. Bu teşvikte erkekler için yaş sınırı kaldırıldığından, 29 yaşından büyük erkekler de teşvikten yararlanabilmektedir. Dolayısıyla yaş hususundaki tek kriter 18 yaştır. 18 yaşından küçük sigortalı istihdam edenler, sigortalının 18 yaşını dolduğu tarihten itibaren bu teşvikten yararlanabilecektir. İşçinin aynı zamanda İŞ-KUR'a kayıtlı olması halinde 6 ay ilave bir teşvik daha söz konusu olacaktır.

Diğer önemli kriter ise işçinin işe alındığı tarihten önceki altı aylık sürede işsiz olmasıdır. Diğer bir ifade ile sigortalının işe alındığı tarihten önceki 6 ayda herhangi bir işyerine ait APHB'de isminin bulunmaması gerekmektedir. Bu son 6 aylık dönemde sigortalı 4/b kapsamında sigortalı olsa dahi, bu durum işyerinin teşvikten yararlanmasına engel teşkil etmemektedir. Bu şartları sağlayan işçiler niteliklerine/belgelerine/İş-Kur'a kayıtlı olmalarına bağlı olarak 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48 ya da 54 ay süreyle teşvikten yararlanma hakkını elde eder.

III- İLAVE İŞÇİ KAVRAMI

6111 sayılı Kanunla 4447 sayılı Kanun'un geçici 10. maddesini ihdas eden ve yeni sigorta prim desteğinden yararlanılabilmesi için maddede aranılan şartlardan işyeri açısından en önemlisi işe alınan sigortalıların, işe alındıkları tarihten önceki altı aylık süreye ilişkin düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılmalarıdır.

Söz konusu sigorta prim desteğinden yararlanılması sırasında, maddede aranılan şartların sağlanmış olup olmadığı hususu, 6111 no.lu Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesinin onaylanmasından önce sistem tarafından kontrol edilmesine rağmen, sigortalının ortalama sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılıp çalıştırılmadığı hususu aylık prim ve hizmet belgelerinin onaylanmasının ardından, başka bir ifade ile aylık prim ve hizmet belgesinin verilme süresi sona erdikten sonra kontrol edilebilmektedir.

Aylık prim ve hizmet belgelerinin verilme süresi sona erdikten sonra yapılan kontroller sonucunda, 4447/Geç. 10. md. Sigortalı Giriş ekranı vasıtasıyla sisteme tanımladıkları sigortalıları ortalama sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılmadıkları halde, aylık prim ve hizmet belgelerini 6111 no.lu Kanun numarasını seçmek suretiyle düzenleyen işverenlerden İşsizlik Sigortası Fonu'ndan karşılanmış olan prim tutarları gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte geri alınmaktadır. Dolayısıyla, 4447 sayılı Kanun'un geçici 10. maddesinde öngörülen teşvikten yersiz yararlandığı tespit edilen işverenler sonradan 5510 sayılı Kanun'un 81. maddesinin birinci fıkrasında öngörülen beş puanlık sigorta prim desteğinden de yararlanamamaktadırlar.

Örnek: Ortalama sayısına ilave işçi olmadığı halde 2012/Nisan ayında 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilen sigortalı için geriye dönük 6111 sayılı Kanun türlü İPTAL Kanun türsüz EK APHB isteneceğinden ilgili sigortalı için 5 puanlık prim teşviki hakkı da ortadan kalkacak ve işveren ilave olarak gecikme zammı da ödeyecektir. Tehlike derecesi II olan işyerinde 2000 TL ücretle çalışan sigortalı (A) esasında ilave işçi olmamakla birlikte 2012/Nisan ayında 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilmiştir. Bu durumda işverene 280 TL sigorta primi (işçi hissesi), 60 TL işsizlik primi (işveren ve işçi hissesi) tahakkuk ettirilmiş ve işveren bu tutarı ödemiştir. 2012/Haziran ayında bu durum tespit edilince işveren zorunlu olarak 6111 sayılı Kanun türlü iptal Kanun türsüz ek APHB düzenleyecek ve dolayısıyla tahakkuk miktarı, 680 TL sigorta primi (işveren ve işçi hissesi), 60 TL işsizlik primi (işveren ve işçi hissesi) olarak düzeltilecek daha önce ödenen prim ve işsizlik primi mahsup edilince kalan eksik 400 TL yasal faizi ile işverenden tahsil edilecektir. Oysa bu kişi için ortalama sayı tespit edilip ilave işçi olmadığı daha önceden saptansa ve 5510 sayılı Kanun türü ile APHB verilse idi ödenmesi gereken prim tutarından 5 puanlık indirim söz konusu olacağından ödenecek prim tutarı da 680 TL değil, 580 TL olarak tahakkuk ettirilecekti. Bu durumda işveren açısından hem 100 TL fazla prim ödenmesi hem de 400 TL'ye tekabül eden oranda gecikme cezası ve gecikme zammı ödenmesi söz konusu olmayacaktı.

4447 sayılı Kanun'a eklenen geçici 10. madde teşvikinden yaralanıp yararlanmadığının belirlenmesi için işe alınan işçinin işe alındığı tarihten önceki 6 aylık işçi sayısının toplamının 6'ya bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama esas alınacak ve işçi bu sayıya ilave olması halinde yararlanılabilecektir.

Örneğin, son altı aylık dönemde APHB'de bildirilen işçi sayısı toplamının 61 olduğu ve bunun 6'ya bölünmesi sonucunda da ortalama işçi sayısının 10, 16 olduğunu varsayalım. Ortalamanın küsuratı yarımdan az olduğu için 10 sayısı esas alınacaktır. Bu işçinin işe alındığı tarihten itibaren çalıştığı ve 24 aylık teşvikten yararlanacağını varsaydığımızda işçinin işe alındığı tarihten itibaren 24 aylık süredeki APHB'de 11 işçi bildirilen aylarda işçi 6111 sayılı Kanun'da düzenlenen teşvikten yararlanılacaktır. İşyeri, işçinin işe girdiği ay dahil 24 ay boyunca bildirilen işçi sayısının 11'den aşağıya düştüğü aylarda teşvik söz konusu olmayacaktır.

Örnek: Sigortalı (A), 10 Mayıs 2012 tarihinde işe girmiştir. İşçinin işe girdiği aydan önceki 6 ayda (2011 Kasım-2012 Nisan dönemine ait 6 ay) çalışan işçi sayısı 124 ise ortalama 124/6= 20,66=21 olacaktır. 2012/Mayıs, Ekim, Aralık aylarında çalışan sayısı 20, 2012/Haziran, Eylül, Kasım aylarında çalışan sayısı 21, 2012/Mayıs ila 2014/Nisan ayı arasındaki diğer aylarda çalışan sayısı 22 ve üzerinde ise sigortalı (A), 2012/Temmuz, Ağustos, 2013/Ocak-Aralık aylarının tamamı, 2014/Ocak-Nisan aylarının tamamında 6111 sayılı Kanun teşvikinden yararlanabileceğinden sigortalı (A) bu dönemlerde 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecektir.

İşyerinin yeni açılacak olması halinde ise geriye doğru bildirim söz konusu olmadığından, bu işyerleri için ortalama hesabı yapılmayacaktır ve işyerinin açıldığı ay alınan işçilerin tamamı için diğer şartları taşıması halinde bu yeni teşvikten yararlanılabilecektir.

Ortalama işçi sayısının hesaplanmasında sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan işçiler ile sıfır gün ve sıfır kazancı olan istirahatli veya ücretsiz izinli olan ve ücret ödenmeyen sigortalılar da sayıya dahil edilecektir. Aynı ayda giriş ve çıkış yapan işçiler bir işçi olarak ortalama hesabına dahil edilecektir.

IV- TEŞVİKTEN YARARLANACAK İLAVE İŞÇİLERİN BELİRLENMESİ

1- İşçinin işe girdiği aydan önceki 6 aylık işçi sayısı belirlenerek bulunan sayı 6 ya bölünür. Çıkan rakam tamsayıya iblağ edilir. Virgülden sonraki 2 rakam 0-49 arası ise aşağıya 50-99 arası ise sayı yukarıya yuvarlanır. Bulunan sayı işçinin işe girdiği aydan önceki 6 ayın ortalamasıdır.

2- İşçinin işe girdiği ay dahil olmak üzere APHB verilirken, APHB'nin verildiği ay ile işçinin işe girdiği ay öncesine ait 6 ayın ortalaması mukayese edilir.

3- APHB'nin verildiği ayda işçinin işe girdiği aydan önceki 6 ay ortalamasının üzerinde çalışan varsa teşvik kapsamına giren o ayda işe girmiş işçi/işçiler 6111 sayılı belge türü ile bildirilir.

4- APHB verildiği ay ile işçinin işe girdiği ay öncesine ait 6 ay ortalaması mukayese edilir ve işçinin işe girdiği aydan önceki 6 ayın ortalamasına ilave işçi çalışması söz konusu olmuyor ise işçi/işçiler o ay 6111 kodlu APHB ile bildirilmez. Bu mukayese teşvik süresince yapılır.

5- Daha sonra teşvik kapsamına giren yeni bir işçinin işe alınması halinde yukarıda belirtilen işlemler önceki işe giren işçiden bağımsız olarak değerlendirilir.

Örnek: İşverenin çalışan işçi sayıları ve 6111 sayılı Kanun kapsamında teşvikten yararlanmaya uygun işçi sayılarının aşağıda belirtildiği gibi olduğu varsayıldığında;

Dönem	Çalışan İşçi Sayısı	Son 6 Ay Ortalaması	Teşvik Kapsamında İşe Alınmış İşçi Sayısı	Son 6 Ay Ortalamasınaİlave İşçi Sayısı	Bu Ay Teşvik Kapsamında Bildirilecek İşçi Sayısı	Bu Ay Teşvik Kapsamında Bildirilecek İşçiler
2011-Temmuz	44
2011-Ağustos	43
2011-Eylül	43
2011-Ekim	41
2011-Kasım	41
2011-Aralık	40
2012-Ocak	43		3 (a-b-c)
2012-Şubat	45		2 (d-e)
2012-Mart	45		2 (f-g)
2012-Nisan	43		2 (h-ı)
2012-Mayıs	42		1 (j)
2012-Haziran	43		1 (k)
2012-Temmuz	45		2 (m-n)

Teşvik kapsamına giren işçilerin değerlendirilmesi şu şekilde yapılacaktır.

a- 2012 Ocak ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Ocak dönemi öncesi 6 ay ortalaması 42'dir. Dolayısıyla 2012 Ocak ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Ocak ayında sigortalı a, Şubat ayında sigortalı a, b ve c, Mart ayında sigortalı (A), (B) ve (C), Nisan ayında sigortalı (A), Mayıs ayında Ocak ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Haziran ayında sigortalı (A), Temmuz ayında sigortalı (A), (B) ve (C), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.

b- 2012 Şubat ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Şubat dönemi öncesi 6 ay ortalaması 42'dir. Dolayısıyla 2012 Şubat ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Şubat ayında sigortalı (D) ve (E), Mart ayında sigortalı (D) ve (E), Nisan ayında sigortalı (D), Mayıs ayında Şubat ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Haziran ayında sigortalı (D), Temmuz ayında sigortalı (D) ve (E), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.

c- 2012 Mart ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Mart dönemi öncesi 6 ay ortalaması 42'dir. Dolayısıyla 2012 Mart ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Mart-Nisan-Mayıs-Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Mart ayında sigortalı (F) ve (G), Nisan ayında sigortalı (F), Mayıs ayında Mart ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Haziran ayında sigortalı (F), Temmuz ayında sigortalı (F) ve (G), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek. 2012 Nisan ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Nisan dönemi öncesi 6 ay ortalaması 43'tür. Dolayısıyla 2012 Nisan ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Nisan-Mayıs- Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Nisan ayı için Nisan ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Mayıs ayı için Nisan ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Haziran ayı için Nisan ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Temmuz ayı için sigortalı (H) ve (I), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.

d- 2012 Mayıs ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Mayıs dönemi öncesi 6 ay ortalaması 43'tür. Dolayısıyla 2012 Mayıs ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Mayıs-Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Mayıs ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Haziran ayında Mayıs ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Temmuz ayında sigortalı (J), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.

e- 2012 Haziran ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Haziran dönemi öncesi 6 ay ortalaması 43'tür. Dolayısıyla 2012 Haziran ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Haziran-Temmuz ayları mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Haziran ayında işe girenlerden teşvikten yararlanacak yok, Temmuz ayında sigortalı (K), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.

f- 2012 Temmuz ayında işe alınan işçilerin değerlendirilmesi: 2012 Temmuz dönemi öncesi 6 ay ortalaması 44'tür. Dolayısıyla 2012 Temmuz ayı öncesine ait ortalama ile 2012 Temmuz ayı mukayese edilecektir. Bu durumda 2012 Temmuz ayında işe girenlerden sigortalı (M), 6111 sayılı Kanun türü ile bildirilecek.

Sonuç olarak teşvikten yararlanacak işçiler aşağıda tabloda belirtildiği biçimde olacaktır.

Dönem	Çalışan İşçi Sayısı	Son 6 Ay Ortalaması	Teşvik Kapsamında İşe Alınmış İşçi Sayısı	Son 6 Ay Ortalamasına İlave İşçi Sayısı	Bu Ay Teşvik Kapsamında Bildirilecek İşçi Sayısı	Bu Ay Teşvik Kapsamında Bildirilecek İşçiler
2011-Temmuz	44
2011-Ağustos	43
2011-Eylül	43
2011-Ekim	41
2011-Kasım	41
2011-Aralık	40
2012-Ocak	43	42	3 (a-b-c)	1	1	(a)
2012-Şubat	45	42	2 (d-e)	3	3+2	(a-b-c)+(d-e)
2012-Mart	45	42	2 (f-g)	3	3+2+2	(a-b-c)+(d-e)+(f-g)
2012-Nisan	43	43	2 (h-ı)	0	1+1+1+0	(a)+(d)+(f)
2012-Mayıs	42	43	1 (j)	0	0+0+0+0+0	Yok
2012-Haziran	43	43	1 (k)	0	1+1+1+0+0+0	(a)+(d)+(f)
2012-Temmuz	45	44	2 (m-n)	1	3+2+2+2+1+1+1	(a-b-c)+(d-e)+(f-g)+ (h-ı)+(j)+(k)+(m)

V- SONUÇ

1 Mart 2011 ila 31 Aralık 2015 tarihleri arasında işe alınan işçilerin 4447 sayılı Kanun'a eklenen geçici 10. madde teşvikinden yaralanıp yararlanmadığının belirlenmesi için işe alınan işçinin işe alındığı tarihten önceki 6 aylık işçisayısının toplamının 6'ya bölünmesi suretiyle ortalama bulunur. İşe alınan işçinin çalıştığı yani APHB ile bildirildiği aylarda bulunan bu ortalamanın üzerinde çalışan varsa işe alınan işçi 6111 sayılı Kanun teşvikinden yararlanma hakkını elde edecektir.

Yazarlar:Murat GÖKTAŞ*

Murat ÖZDAMAR**

Yaklaşım / Temmuz 2012 / Sayı: 235

* Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi, ÇEKO Bilim Uzmanı

** İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd. (Denetmen), Doktora Öğrencisi

(1) 08.09.1999 tarih ve 23810 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 4447 sayılı Kanun'un ismi "Sosyal Sigortalar Kanunu, Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu, Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu, Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu İle İş Kanunu'nun Bir Maddesinin Değiştirilmesi ve Bu Kanunlara Ek ve Geçici Maddeler Eklenmesi, İşsizlik Sigortası Kurulması, Çalışanların Tasarrufa Teşvik Edilmesi ve Bu Tasarrufların Değerlendirilmesine Dair Kanunun İki Maddesinin Yürürlükten Kaldırılması İle Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Eki Cetvellerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun"dur.

18 YAŞINDAN KÜÇÜK İŞÇİ İSENİZ

·                    Genç işçi : 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişidir.

·                    Çocuk işçi : 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişidir.

·                    4857 sayılı İş Kanununa göre 14 yaşından 18 yaşına kadar (18 dahil) işçilerin işe alınmalarından önce iş yeri hekimi işçi sağlığı dispanserleri bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın SSK sağlık ocağı hükümet veya belediye hekimlerine muayene ettirilerek işin niteliği ve şartlarına göre çalışabileceğine dair sağlık raporu alınması gerekmektedir. 18 yaşını doldurana kadar altı ayda bir kontrol edilmesi gerekmektedir.

·                    Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte belirtildiği gibi 18 yaşından küçük işçilerin okula devamları ile okuldaki başarılarına engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklara ya da yetkili makamlar tarafından yeterliliği kabul edilen mesleki eğitime katılmasına engel olmayacak işlerde çalıştırılabilirsiniz.

·                    Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte belirtildiği gibi temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar arttırılabilir. Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmidört saatlik zaman diliminde, kesintisiz ondört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri birinci fıkrada belirtilen çalışma sürelerini aşamaz.

·                    Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte belirtildiği gibi 18 yaşından küçük işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kırk saatten az olamaz. Ayrıca hafta tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.

·                    Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte belirtildiği gibi 18 yaşından küçük işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yıllık ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu durumlarda çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye; bölünerek kullandırılabilir.

·                    Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte belirtildiği gibi 18 yaşından küçük işçilerin; çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen, yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan, işveren veya işveren vekilleri çalıştıramazlar.

·                    Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte belirtilen Ek I-II de çoçuk işçilerin çalışabileceği işler belirtilmiştir. Ek III’te ise 18 yaş altı işçilerin çalışamayacağı işler belirtilmiştir.

·                    Ağır ve Tehlikeli işler Yönetmeliğinde belirtilen işler dışında kalan işlerde 18 yaşından küçük işçilerin çalıştırılması yasaktır. (bkz.Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği EK-I)

·                    5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 34. maddesine göre; ölüm aylığının hak sahiplerine paylaştırılması

Ölen sigortalının 33 üncü madde hükümlerine göre hesaplanacak aylığının;

a) Dul eşine % 50'si; aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75'i,

b) Bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;

1) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya,

2) Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malûl olduğu anlaşılanların veya,

3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının,

her birine % 25'i,

c) (b) bendinde belirtilen çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50'si,

d) Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde, ana ve babaya çalışmaması ve gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 25'i oranında; çalışmayan ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması, gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın % 25'i,

oranında aylık bağlanır.

Sigortalı tarafından evlât edinilmiş, tanınmış veya soy bağı düzeltilmiş veya babalığı hükme bağlanmış çocukları ile sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları, bağlanacak aylıktan yukarıda belirtilen esaslara göre yararlanır.

Hak sahiplerine bağlanacak aylıkların toplamı sigortalıya ait aylığın tutarını geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin aylıklarından orantılı olarak indirimler yapılır.

·                      5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 38.maddesine göre;

Malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarının uygulanmasında dikkate alınacak sigortalılık süresinin başlangıcı; sigortalının, mülga 2/6/1949 tarihli ve 5417 sayılı İhtiyarlık Sigortası Kanununa, mülga 4/2/1957 tarihli ve 6900 sayılı Malûliyet, İhtiyarlık ve Ölüm Sigortaları Hakkında Kanuna, 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa, 2/9/1971 tarihli ve 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununa, 17/10/1983 tarihli ve 2925 sayılı Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanununa, bu Kanunla mülga 17/10/1983 tarihli ve 2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununa ve 8/6/1949 tarihli ve 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununa, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesi kapsamındaki sandıklara veya bu Kanuna tâbi olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarih olarak kabul edilir. Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklıdır.

Bu Kanunun uygulanmasında 18 yaşından önce malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilir.

Aylık ve gelir bağlama işlemlerinde dikkate alınan sigortalılık süreleri, sigortalılığın başlangıç tarihi ile sigortalının aylık veya gelir bağlanması için yazılı istekte bulunduğu, aylık veya gelir bağlanması için istekte bulunmayan sigortalılar için ise ölüm tarihi arasında geçen süredir. 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamındaki sigortalılar bakımından sigortalılık süresi; sigortalılığın başlangıç tarihi ile 48 inci maddeye göre Kurumun aylık bağlanma hakkı kazandığına dair yazısı üzerine yetkili makamdan emekliye sevk onayının alındığı ve ilişiğinin kesildiği ayın son günüdür. Özel kanun hükümleri hariç olmak üzere yetkili makamın emekliye sevk onayı, talep tarihinden itibaren bir ayı geçemez.

·                    5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 50.maddesine göre;

İsteğe bağlı sigorta ve şartları

İsteğe bağlı sigorta; kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tâbi olmalarını sağlayan sigortadır.

İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için Türkiye'de yasal olarak ikamet edenlerde;

a) Bu Kanuna tâbi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içerisinde 30 günden az çalışmak veya son bir yıl içinde 360 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak,

b) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak,

c) 18 yaşını doldurmuş bulunmak,

d) İsteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma başvuruda bulunmak,

şartları aranır.

·                      5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 61.maddesine göre;

-Genel sağlık sigortalılığı başlangıcının tespiti ve tescil işlemleri aşağıdaki hükümlere göre yürütülür. 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının;

a) (a) ve (b) bentlerinde sayılanlar; sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı olarak tescil edildikleri tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve ayrıca bir bildirime gerek olmaksızın tescil edilmiş sayılır.

b) (c) bendinde sayılanlar; ilgili mevzuatları gereği yeşil kart aldıkları, aylığa hak kazandıkları, vatansız ve sığınmacı sayıldıkları, korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsiz yararlanmaya başladıkları tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve ilgili kurumların kapsama alınan tarihten itibaren bir ay içinde verecekleri genel sağlık sigortası giriş bildirgesi ile tescil edilirler.

c) (d) bendinde sayılanlar; Türkiye'deki  yerleşim süresinin bir yılı geçtiği tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve bu tarihten itibaren bir ay içinde verecekleri genel sağlık sigortası giriş bildirgesi ile tescil edilirler.

d) (e) bendinde sayılanlar, işsizlik ödeneğinden yararlanmaya başladıkları tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve Türkiye İş Kurumu tarafından işsizlik ödeneğinin bağlandığı tarihten itibaren bir ay içinde vereceği genel sağlık sigortası giriş bildirgesi ile tescil edilirler.

e) (f) bendinde sayılanlar; gelir veya aylıktan yararlanmaya başladıkları tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve ayrıca bir bildirime gerek olmaksızın tescil edilmiş sayılır.

f) (g) bendinde sayılanlar; diğer bentlere göre genel sağlık sigortalısı olmadıkları tarihten itibaren genel sağlık sigortalısı sayılır ve bu tarihten itibaren bir ay içinde verecekleri genel sağlık sigortası giriş bildirgesi ile tescil edilirler.

60 ıncı madde gereği genel sağlık sigortalısı sayılanların çocukları, ana ya da babanın tescil edilmiş olmasına bakılmaksızın ve ayrıca bir işleme gerek olmaksızın 18 yaşına kadar genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi olarak sağlık hizmetlerinden ve diğer haklardan yararlandırılır. 18 yaşından küçük çocuğun ana ve babası da yok ise 18 yaşına kadar 60 ıncı maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (7) numaralı alt bendi kapsamında primi Devlet tarafından ödenmek üzere genel sağlık sigortalısı sayılır.

60 ıncı madde gereği genel sağlık sigortalısı iken durumunda değişiklik olan kişilerden, aynı maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendine veya (g) bendi kapsamına giren kişiler durumlarında değişiklik olduğu tarihten itibaren en geç bir ay içinde 18/6/1992 tarihli ve 3816 sayılı Kanun gereği yeşil kart veren kuruma başvurmak zorundadır. Bu kişilere yeşil kart verilmemesi halinde değişiklik olduğu tarihten başlamak üzere (g) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılırlar.

Genel sağlık sigortalılığı, yerleşim yerinin Türkiye olmadığı veya 60 ıncı maddenin üçüncü fıkrası gereği genel sağlık sigortası kapsamı dışına çıkılan tarihten itibaren sona erer.

Bu maddede belirtilen genel sağlık sigortası giriş bildirgesini süresi içinde vermeyenler hakkında 102 nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre idarî para cezası uygulanır.

Genel sağlık sigortası giriş bildirgesinin içerik ve şekli ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.